Giffen paradoksu, ilk kez 19. yüzyılda, iktisatçıSir Robert Giffen tarafından öne sürülmüştür. Giffen paradoksuna göre, Giffen mallarının fiyatı yükseldiğinde talep artar, fiyatı düştüğünde talep azalır. Bu duruma, talep kanununa ters olduğundan dolayı Giffen paradoksu denilmiştir.
Giffen Malı
Giffen Paradoksu, ekonomik bir olgudur ve ilk kez Sir Robert Giffen tarafından 19. yüzyılda ortaya atılmıştır. Bu paradoks, patates kıtlığı sırasında İrlanda’da ortaya çıkmıştır. Patates fiyatları arttıkça, normalde talep düşerken, talep yükselmeye başlamıştır. Giffen, bu durumun sebebini araştırdı ve sonucunda, düşük gelirli İrlandalı işçilerin günlük beslenmelerini patatesle sağladıklarını ve bütçelerinin küçük bir kısmını daha kaliteli yiyeceklere ayırdıklarını fark etti. Bu da, patates kıtlığı nedeniyle patates fiyatlarının artmasıyla birlikte, işçilerin daha kaliteli yiyecekler almalarını imkansız hale getirdiği için talebin artmasına neden oldu.
Giffen Paradoksu, talep kanunu ile çelişen bir durumdur. Talep kanunu, bir malın fiyatının artması durumunda talebin düşeceğini, düşmesi durumunda ise fiyatın düşeceğini öngörür. Ancak Giffen Paradoksu’nda talep, fiyatın artmasıyla birlikte yükselmektedir. Bu durum, sadece düşük gelirli işçiler için geçerli olabilir, çünkü bütçeleri sınırlıdır ve daha yüksek fiyatlı yiyecekleri satın alamazlar. Dolayısıyla, daha ucuz olan patatese yönelirler ve fiyat artışı onları daha pahalı yiyecekler satın almaktan caydırmaz.
Giffen Paradoksu, tüketici davranışlarına ve fiyatların tüketiciler üzerindeki etkisine ilişkin ilginç bir örnek sunar. İşçilerin gelirleri artsa bile, yine de daha pahalı yiyeceklere yönelmeleri beklenir. Ancak Giffen Paradoksu’nda, daha yüksek gelirin bile işçilerin daha kaliteli yiyecekler satın almasını sağlayamadığı görülmüştür.
Paradoks Şartları Nelerdir?
Bu paradoksu meydana getiren ürünler, belirli koşulları sağlamalıdır. İlk koşul, düşük gelirli kişiler tarafından tüketilen düşük maldır. Ayrıca, ikamesi zor olan bir ürün olmalıdır ve tüketici bütçesinde büyük bir yer kaplamalıdır. Bu Paradoks’ta talep gelir esnekliği negatiftir, bu da tüketim için o malı zorunlu kılar. Eğer ürünün alternatifi bulunmuyorsa ve mal kişinin bütçesinin büyük bir kısmını oluşturuyorsa, fiyat artışlarına rağmen talep azalmaz. Bu koşulları sağlayan ürünler, Giffen Paradoksu malları olarak bilinir.
Türkiye’de Giffen Paradoksu
Türkiye’de özellikle düşük gelirli kesimlerin temel gıda maddelerini tüketirken karşılaştığı bir durumdur. Bu durumda, gelir artışıyla birlikte, tüketicilerin temel gıda maddelerine olan talebi artış göstermektedir. Bu durumda, tüketicilerin harcamaları artarken, temel gıda maddelerinin fiyatları da arttığından dolayı tüketicilerin bu ürünlere olan talebi azalmaz. Örneğin, Türkiye’de ekonomik kriz dönemlerinde, temel gıda maddeleri olan ekmek, pirinç, makarna gibi ürünlerin fiyatları artış göstermesine rağmen, tüketicilerin bu ürünlere olan talebi azalmamaktadır.
Ama son zamanlarda sürekli artan kur şokları ve yüksek enflasyon içinde olan genç nesil çoğunluğu bunu dünya da aslında arz sorunu olmayan ama ülke içinde çeşitli sebeplerle arz sıkıntısı çektirilen (örneğin otomobil ve teknolojik aletlerden alınan fahiş vergilerle oluşan saçma fiyatlar) ürünlerde çok daha sık yaşamaya başladık. Kredi kartına kolay ulaşım ve teknoloji yakından takip eden bankalar ile seçim öncesi ekonomisi birleşince olmayan paralarla ile diğer ürünlerede bulaştırılıp genele yayılmasına sebep olmakta.
