Amerika hisselerinde vergilendirme Türk yatırımcısını en korkutan konu olmuştur. Bu yazıda yurtdışı borsalarda işlem yapmanın vergilendirme kısmını açıklayacağım.
Vergi nereye giderseniz gidin vergidir ve ödemek zorundayız. Vergiden sadece kaçınabilirsiniz, vergiden kaçamazsınız. Bu konuda anlaştıysak Türk hisse senetlerinde %0 olan vergiden sonra bu durum tadınızı biraz kaçırabilir. Fakat dolar bazlı global borsa enstrümanlarına erişmek bu pastadan pay almak için değer. Ödülüne göre çok ciddi bir sorun olarak görmüyorum. Fakat elbette bazı ipuçlarını bilmeniz sizin yararınıza olacaktır.
İşte bu yazıda örneğin Amerikan hisselerinde vergi öderim, Türk devletine ne kadar vergi öderim, vergi avantajları ve varlık barışından faydalanma konularına değineceğiz.
Amerikan Hisselerinde Vergi
1- Amerika Birleşik Devletleri’nde Sorumlu Olacağınız Vergiler
ABD neredeyse her anlamda dünyanın geri kalanından farklı bir ülke. Vergi konusunda da Avrupa geneli sisteminden ayrıştığını görebiliyoruz. Gerçi ne kadar farklı şekillerde de olsa devletler her türlü gelip parayı cebimizden alır!
Bizde genelde kaynağında vergi tahsilatını yapmayı tercih ediyor Maliye Bakanlığı. Haksız da değil, kaynağında alamayınca ucunu kaçırıyor. ABD’de de kaynağında kesilen bazı vergiler var, örneğin temettü kazancına ilişkin stopaj. Ama genellikle Gelir Vergisi Beyannamesi ile beyan edildikten sonra vergi tahsilatı yaygın uygulama.
ALIEN!
Amerikan hisselerinde vergi yönünden ABD vatandaşı olanlarla, olmayanlar arasında farklılıklar var. Bu yazıda ABD vatandaşı yönüne bakmayacağım, beni ilgilendirmiyor çünkü Vatandaş olmayanlara vergi idaresi olan IRS (Internal Revenue Service) hukuken ALIEN ismini veriyor! Evet şaka gerçekten de ALIEN Hemen aklınıza aynı isimdeki uzaylı filmi gelmiştir; ama alien kelimesi başka ülke/bölgeden olan, yabancı demek.
Fakat yine önemli bir farklılık Resident-Alien ve Non-Resident Alien olarak ikiye ayrılmasıyla oluşuyor. Resident-Alien, ABD vatandaşı olmasa da yasal olarak ikamet eden kişileri ifade ediyor. Hayli karışık bir hesaplama yöntemi ve birçok istisnası var. O yüzden ilgili linki veriyorum: substantial presence test. Fakat ABD’de uzun bir süre ikamet etmeyenleri hiç ilgilendirmiyor, ben de üzerinde durmayacağım.
Gelelim Non-Resident Alien’a yani bize. Bu da ABD’de ikamet etmeden, ABD kaynaklı gelir elde kişileri demek.
(Detayı şekilde incelemek isteyenler varsa şu linkteki uzun dokümana bakabilirler: https://www.irs.gov/pub/irs-pdf/p519.pdf )
Gelir Vergisi Beyannamesi
Bizde birçok vergi kaynağında stopaj şeklinde kesildiği için normal vatandaş olarak pek gelir vergisi beyannamesi doldurmayız. Çünkü zaten elde ettiğimiz gelir daha elimize geçmeden vergilendirilmiş ve tahsil edilmiş oluyor. ABD’de ise neredeyse herkes beyanname doldurur. Bekar ya da evli olmak, çocukların sayısı gibi durumlar ödeyeceğiniz vergiyi ciddi anlamda değiştiriyor.
Nasıl beyanname verileceği biraz teknik bir konu, onun için farklı bir yazı hazırlarım. Ama Non-Resident Alien iseniz; eğer ABD’deki tek kazancınız, hisse senedi işlemleri ve temettü kaynaklıysa beyanname doldurmanıza gerek yoktur.
a) Menkul Kıymet (Hisse, ETF vb.) Kazancı için Gelir Vergisi
Türkiye’de hisse senedi ve tl fonların alım satımından elde edilen kazancın vergisi %0. Yani hiç vergi ödemezsiniz. ABD’de ise diğer her gelir (maaş, faiz, vb.) gibi hisse senedi kazancı da aynı oranda gelir vergisine tabidir.
ABD’de Non-Resident Alien iseniz ve ABD ile tek ticari ilişkiniz hisse senedi vb. finans işlemleri ise, bu kazançlarınız vergiye tabi değildir. Yani menkul kıymet kazancı için ABD’ye vergi ödemezsiniz!
b) Temettü Kazancı Gelir Vergisi
Amerikan hisselerinde vergi ödemiyoruz, burası çok güzel. Temettüde ise o kadar şanslı değiliz maalesef. Biraz da ödeyelim, ne de olsa adamların sayesinde para kazanıyoruz değil mi.
Normal şartlarda Non-Resident Alien’lar için temettüden stopaj şeklinde %30 vergi kesilir. Bu biraz çok ama 1996’da Başbakan Mesut Yılmaz döneminde ABD-TR arasında imzalanan vergi anlaşmasıyla biz Türk Vatandaşları temettü gelirinden ABD’ye %20 oranında vergi ödüyoruz (anlaşmanın tam metni)
Amerikan hisselerinde vergi ETF’lerin İrlanda’da yaratılmış versiyonları vergi açısından avantajlı. ABD Türkiye arası anlaşmaya istinaden %20 stopaj kesilirken (Türkiye’deki vergi hariç), İrlanda domiciled olanlar için %15 stopaj ABD’de kesildikten sonra İrlanda’da ekstra bir vergi alınmıyor. Ancak yine de Türkiye’ye ETF geliriniz için beyanname vermeniz gerekli. Türkiye’ye kazancınızın vergisini ödüyorsunuz.
2- Türkiye’de Sorumlu Olacağınız Vergiler
Amerika hisselerinde vergi ödemeden şimdilik kurtulduk. Ama sıra geldi parayı Türkiye’ye getirmeye ve burada her sorumlu Türk Vatandaşı gibi vergisini ödemeye. Bu konuyu anlayamazsanız, örnekle işlediğim Yurtdışı Vergilendirme: Yurtdışı Borsalarında Kazançların Vergilendirilmesi yazısına göz atabilirsiniz.
a) Yurtdışı Borsalarda Elde Edilen Kazancın Gelir Vergisi
Daha önce bahsettiğim ABD-TR arasındaki karşılıklı vergi anlaşması, çifte vergilendirmeyi önlemek için yapılmıştır.
Örneğin; ABD’de temettü için vergi ödedik, bu tutar kadar TR’de ödeyeceğimiz vergiden mahsup edebiliriz.
Günün sonunda parayı Türkiye’ye getirdiğiniz dönemde Gelir Vergisi Beyannamesi doldurarak, kazancınıza isabet eden vergi dilimi oranında gelir vergisi ödersiniz. Kaynak
Alım-Satım Kazancı
Elde etmiş olduğunuz kazancı (kar) Türk Lirasına çeviriyorsunuz. Sonrasında bu kazanç olan türk lirası kısmı yıllık gelir vergisi beyannamenizde beyan ediyorsunuz. Eğer hisseleri elde tutma süresinde Yİ-ÜFE endeksinde %10’un üzerinde bir artış olmuş ise TL karşılığı alış bedeli bu artış oranı kadar artırıyorsunuz ki gereksiz vergi ödemeyin.
Yani şu şekilde;
- Alış bedeli ve satış bedelini; alım ve satım tarihlerindeki kurlardan TL’ye çevirin.
- Alım ve satım tarihleri arasındaki dönemde Yİ-ÜFE artış oranı %10 ve üzerinde çıkarsa, alış maliyeti bu oranda artırın.
- Sonra çıkan farkın vergisini hesaplayın. (Belli bir sınıra kadar vergi ödenmeyecek gibi bir durum yok. İstisna söz konusu bile değil)
- Zarar etseniz de kurdan kazandıysanız yine vergi ödemeniz gerekli. Hisseyi aldınız 100 dolar maliyet ile 200 dolar oldu ama satmadıysanız herhangi bir beyan vermenize gerek yok. Sadece değeri arttı diye beyan verilmiyor. Satar ve kazanç elde ederseniz beyana tabi. Dolar bazlı değer artmadı aldığınız fiyata sattınız ve elde yine 100 dolar hisse var. Pozisyon itibarı ile dolarda 8’den 18’e çıktı diyelim, işte o 100 doların 8-18 kur bandındaki tl farkı kadar kısmı kar göstermek ve vergisini ödemek zorundasınız.
- Üstelik bu realize ettiğiniz kazanç Türkiye’ye getirilmese bile beyanname düzenlenerek vergi ödenmesi gerek.
b) Varlık Barışı
Haberlerde Varlık Barışı’nı sürekli duyuyorsunuz. Amerikan borsalarına yatırım yapıyorsanız artık sizi de ilgilendiriyor bu. Varlığın büyüğü küçüğü olmaz. Kimisi için milyar dolardır, kimisi için 1000 dolardır. Bizi ilgilendiren yönü şu oluyor: Sürekli çıkan varlık barışından faydalanıp yurtdışında elde ettiğiniz sermaye piyasası kazançlarını Türkiye’deki bankanıza aktarır ve bu yasadan faydalanmak istediğinizi bankanıza beyan ederseniz, %35’lere varan vergi yerine sadece %2 ödeyebilirsiniz!
Yalnız bunun için aracı kurumun yurtdışı kaynaklı olması gerek. Piyasada sıkça tavsiye edilen Midas ve IBKR’den sadece IBKR faydalanabiliyor bu durumdan. Mail ile sordum Midas’a bana o alışılagelmiş metni gönderdiler, buyrun birde siz okuyun: Midas Vergi Tabi İş-Yatırım, Teb, İnfoTrade vb yerlerden de varlık barışından faydalanamıyorsunuz. Mİdasın 25 milyon liraya yakın SPK’dan yediği ceza sonrası açıkcası ben soğudum. Bence ciddiyseniz açın bir Interactive Broker hesabı, hem ilgililer hem de yasadan faydalanmak için Türk olduğunuzu kanıtlayacağınız W-8 BEN formunu da hemen yolluyorlar uğraşmıyorsunuz. Amerikan hisselerinde vergi konusunu biraz anladıysak nasıl hesap açacağınızı burada anlattım: Interactive Brokers’ta (IBKR) Türkiye’den Hesap Açılışı
IBKR sizi arayıp bir ürünlerine ikna etmez, reklam yapmaz ya da kampanya sunmaz. Eğer böyle bir telefon alıyorsanız muhtemelen sahte siteye üye oldunuz ve dolandırılıyorsunuzdur. Lütfen girdiğiniz site/platform/uygulamaların doğruluğunu sorgulayın. ŞikayetVar sitesi sahte ibkr site mağdurları ile dolu. Siz de onlardan olmayın.
Beyannameyi Ne Zaman Nasıl Veriyoruz ?
Her yıl Mart ayında bir önceki yılın gelirleri hesaplanıp beyan ediliyor ve vergisi 2 taksitte Mart ve Temmuzda ödeniyor. Amerikan hisselerinde vergi için güzel bir Exel dosyası oluşturup kaydını tutun derim, ileride başınız yanmasın.
Beyannamede vergimizi az ödememizi sağlayacak ipuçları
Mesela çocuğunuz özel okula gidiyor. Eğitim masraflarını gelirinizin %10’unu aşmamak üzere düşebilirsiniz veya sağlık harcamalarınızı da gelirinizden düşebilirsiniz.
- Eğitim Harcamaları – Beyan edilen %10 unu aşamaz. – (Kendiniz, eş ve çocuklar)
- Sağlık Harcamaları – Beyan edilen %10 unu aşamaz. – (Kendiniz, eş ve çocuklar)
- Hayat/Şahıs Sigorta Primleri – Beyan edilen gelirin %15’ini aşamaz. – (Kendiniz, eş ve çocuklar)
- Banka veya aracı kurum komisyonları veya diğer kesintiler gider olarak dikkate alınabilir.
3- ÖZET
Madde madde durumu özetlersek;
- ABD’de ikamet etmeden, ABD kaynaklı gelir elde ediyorsanız, Amerikan hisselerinde vergi yönünden Non-Resident Alien olursunuz,
- Non-Resident Alien iseniz; eğer ABD’deki tek kazancınız, hisse senedi işlemleri ve temettü kaynaklıysa Amerika’ya Gelir Vergisi Beyannamesi vermenize gerek yoktur,
- ABD’de Non-Resident Alien iseniz ve ABD ile tek ticari ilişkiniz hisse senedi vb. finans işlemleri ise, bu kazançlarınız vergiye tabi değildir. Yani, Menkul kıymet kazancı için vergi ödemezsiniz!
- Non-Resident Alien’lar için temettüden stopaj şeklinde %30 vergi kesilir. Ama ABD-TR arasında imzalanan vergi anlaşmasıyla biz Türk Vatandaşları kaynağında %20 oranında ödüyoruz.
- Günün sonunda parayı Türkiye’ye getirdiğiniz dönemde Gelir Vergisi Beyannamesi doldurarak, kazancınıza isabet eden vergi dilimi oranında (%15, %20, %27, %35) gelir vergisi ödersiniz.
- ABD’de temettü için kaynağında ödediğiniz %20 stopajı da TR’de ödeyeceğimiz vergiden mahsup edebiliriz.
- Sürekli çıkan varlık barışından faydalanıp %35 veya %20 yerine sadece %2 gibi bir vergi ödeyebilirsiniz ama IBKR gibi yurtdışı kurum kullanmak kaydıyla. Midas veya yerli banka ve aracı kurumları Amerikan hisselerinde vergi barışından faydalanamaz.
Elimden geldiği kadar Amerikan hisselerinde vergi sistemini basit şekilde derlemeye çalıştım. Vergi uzmanı, profesörü, vs. değilim tüm sorumluluk size aittir.
