Arbitrum (ARB), Ethereum (ETH) blockchain ağı için bir Katman-2 ölçeklenebilirlik çözümüdür. Temelde bir roll-up teknolojisi olan Arbitrum, Ethereum akıllı kontratları için gizlilik ve ölçeklenebilirlik sorunlarını ortadan kaldırır. Arbitrum kullanıcıları, daha düşük işlem ücretleri ödeyerek ve daha az ağ tıkanıklığı yaşayarak Ethereum akıllı sözleşmeleri oluşturabilir.
Ethereum ağı üzerinde bugün binlerce merkeziyetsiz uygulama ve daha fazla sayıda akıllı kontrat çalışmaktadır. Bu durum, yapısı gereği Ethereum ağında tıkanıklıklara ve ölçeklenebilirlik sorunlarına yol açar. İşlem ücretleri artar, işlem hızları yavaşlar. Arbitrum ise roll-up teknolojisini kullanarak bu sorunlara çözüm getirmektedir.
Platform, geliştiricilerin değiştirilmemiş Ethereum Sanal Makinesi (Ethereum Virtual Machine – EVM) sözleşmelerini ve ETH işlemlerini Katman-2’de yürütmelerini kolaylaştırır. Yani, Ethereum işlemlerini ETH ana ağının dışında yürütür. Bununla beraber, geliştiriciler, bu işlemlerde Ethereum’un mükemmel Katman-1 güvenliğinden yararlanmaya devam edebilir. Bu, roll-up teknolojisi sayesinde mümkün olmaktadır.
Arbitrum roll-up teknolojisi, Ethereum işlemlerini toplayarak onları daha ölçeklenebilir ve daha maliyetsiz bir Katman-2 zincirde yürütür. İşlemler Arbitrum’un Katman-2 zincirinde tamamlandıktan sonra küçük paketler halinde Ethereum ana ağına gönderilir ve burada blockchain üzerine kaydedilir. Herhangi bir ihlal içeren işlemler, Ethereum ana ağında tespit edilip geçersiz sayılabilir. Bu sürece gelecek bölümlerde daha detaylı değineceğiz.
Arbitrum, ARB token airdrop süreciyle de çok ses getirmiştir. Uzun süredir piyasaya çıkması beklenen ARB token, Arbitrum platformunun yönetişim token’ıdır ve Arbitrum DAO’da kullanılır.
Arbitrum Projesinin Kurucuları Kimler?
Arbitrum, Offchain Labs tarafından geliştirilen bir projedir. Offchain Labs kurucuları şunlardır: Ed Felten, Steven Goldfeder, Harry Kalodner.
Arbitrum’un temelini Ed Felten’ın araştırmaları atmıştır. Felten, Ethereum’un ortaya çıkışından önce, 2014 yılında roll-up teknolojisi üzerine kapsamlı araştırmalarına başlamıştır. Beyaz Saray’da ABD Başkanı Barack Obama’nın CTO Yardımcısı olarak görev yaptıktan sonra Princeton Üniversitesi’ne dönen Felten, araştırmalarına o dönem doktora öğrencileri olan Steven Goldfeder ve Harry Kalodner ile devam etmiştir. Bu üçlü, birlikte Arbitrum’u yaratmış ve Offchain Labs şirketini kurmuştur.
ARB Token İstatistikleri
Arbitrum’un yönetişim token’ı ARB token toplam arzı 10.000.000.000 ARB’dır. Toplam arzın %11,62’sinin (1,162 milyar token) kullanıcılara airdrop ile dağıtılmasına karar verilmiştir. Arbitrum airdrop, kripto para dünyasında büyük heyecan yaratmıştır.
Arbitrum Whitepaper
Arbitrum whitepaper’ına buraya tıklayarak erişebilirsiniz.
Arbitrum, en popüler blockchain ağlarından Ethereum üzerinde güvenli bir şekilde daha hızlı ve ucuz işlemler gerçekleştirebilmeyi sağlar.
Aynı zamanda Arbitrum, geliştiricilere kullanım kolaylığı sağlamaktadır. Arbitrum, EVM ile en uyumlu roll-up’lardan biridir. EVM uyumlu tüm kodlama dillerinde geliştiricilerin akıllı sözleşmeler oluşturabilmesine olanak sağlar. Yakın zamanda Arbitrum, C ve C++ gibi kodlama dilleriyle programlar oluşturmayı da mümkün kılacak. Bu kullanım kolaylığı, geliştiriciler için Arbitrum’u daha avantajlı hale getirmektedir.
ARB Token Projesi
ARB token, Arbitrum projesinin kripto para birimi ve yönetişim token’ıdır. ARB token sahipleri, Arbitrum DAOaracılığıyla Arbitrum’un geleceğine dair alınacak kararlarda oy kullanabilir.
Arbitrum projesi çıktığından beri beklenen ARB token, 23 Mart 2023 itibarıyla airdrop ile kullanıcılara dağıtılıyor. ARB token şimdiden en iyi Layer-2 token’lar arasında sayılıyor.
Arbitrum Nasıl Çalışır?
Arbitrum, iyimser roll-up (optimistic roll-up) olarak bilinen bir teknolojiye dayanır. Bu teknoloji, Ethereum akıllı sözleşmeleriyle Arbitrum Katman-2 zincirindekiler arasında mesajlar göndererek ETH’deki akıllı sözleşmelerin ölçeklenmesini sağlar.
Buna ek olarak Arbitrum, işlemleri Katman-2 zincirinde tamamlar ve ardından onların sonuçlarını toplayarak Ethereum ana zincirine kaydeder. İşlemlerin gerçekleşme süreci Ethereum ana zincirinde yürütülmediğinden, işlemler çok daha hızlı bir şekilde tamamlanabilir.
Buradaki temel fikir şudur: Arbitrum rollup zinciri, Ethereum içinde bir tür alt modül olarak çalışır. Ethereum ana ağı işlemlerinin aksine, Ethereum düğümlerinin her Arbitrum işlemini işlemesini gerekmez. Bunun yerine Ethereum, Arbitrum’a karşı “suçu kanıtlanana kadar masum” bir tutum benimser. Bir başka deyişle, Ethereum ana ağı, başlangıçta Arbitrum’daki faaliyetlerin kurallara uyduğunu “iyimser bir şekilde varsayar”. Bir ihlal meydana gelirse, söz konusu iddiaya Katman-1’de, yani Ethereum ana ağında itiraz edilebilir. Bunun sonucunda geçersiz iddia göz ardı edilir ve kötü niyetli taraf mali olarak cezalandırılır.
Arbitrum; işlemleri Katman-2’de, yani Ethereum ana ağının dışında yürütürken, olası sahtekarlıkları Katman-1’de kanıtlama becerisi onun en önemli özelliğidir. Bu sayede geliştiriciler, yüksek ölçeklenebilirlikten yararlanırken; Ethereum ana ağının güçlü güvenliğini kullanma olanağı da elde ederler.
Arbitrum’un bu sistemi, ağdaki doğrulayıcılar tarafından yürütülür. Herkesin doğrulayıcı olmaya hakkı vardır. İki doğrulayıcı bir işleme dair aynı fikirde değilse, bunlardan sadece biri doğruyu söylüyor olabilir. Böyle bir anlaşmazlıkta, iki doğrulayıcı, anlaşmazlıklarını tek bir hesaplama adımına (iki sayıyı çarpmak gibi küçük ve basit bir şey düşünün) indirgedikleri etkileşimli, çağrı ve yanıt oyunu oynarlar. Bu tek adım Katman-1 üzerinde yürütülür ve hangi tarafın doğruyu söylediğini kanıtlar. Böylece ihlal ortadan kalkar.
