Yatırım dünyasına yeni adım atanlar için, karmaşık gibi görünen konuları anlamayı kolaylaştıran Peter Lynch ve John Rotchild’in “Kazanmayı Öğren” adlı kitabından kısa notlar paylaşıyorum. Bu kitap, paranın nasıl kullanılması gerektiği ve kazanmanın önemi gibi konuları ele alıyor.
Toplam 298 sayfadan oluşan dört ana bölüm ve iki ek bölüm içeriyor. İşte bu rehber niteliğindeki kitaptan ilgilenenler için bazı önemli noktalar. Yatırım dünyasına merak saranlar için bu notlar, yolculuğunuzun ilk adımlarında size büyük bir fikir verecek. Şimdi, bu kitaptan öğreneceğimiz bazı önemli konulara göz atalım.
1) “Finansın ilkeleri basittir ve kolayca kavranabilir.
Birinci ilke şudur: Tasarruf eşittir yatırım. Küçük bir kumbarada veya kavanozda muhafaza edilen para, yatırım değildir. Ancak parayı bankaya yatırdığınız da, bir şirketin tasarruf senedini veya hisse senedi’ni satın aldığınızda yatırım olur. Şu anda iyi bir eğitim almanızın ne kadar önemli olduğunu, bunun size iyi bir meslek kazandıracağını ve iyi bir ücret almanızı sağlayacağını, bir çok kişiden duymuş olmalısınız. Ancak uzunvade de rahat bir hayat yaşamak için tam olarak ne kadar para gerektiğini size söyleyemezler.”
2) “İşte bu miktar, tasarruf ederek yatırıma yönlendirdiğiniz yani işlettiğiniz paradır.
Yatırımcı, kapitalist zincirin ilk halkasıdır. Tasarruf edebileceğiniz para dolayısıyla şirketlerde satın alacağınız hisse sayısı ne kadar çok olursa getiriniz de o kadar çok olacaktır. Çünkü şirketlerinizi akıllıca seçerseniz ve sabırlı davranırsanız, hisseleriniz gelecekte çok daha fazla değer kazanacaktır. Sir Isaac Newton da bu hayale kapılarak büyük miktarda para kaybetmişti. Şu yorumu yaptı: Gökteki nesnelerin hareketini hesaplayabilirim. Ama insanların çılgınlığını, hayır.”
3) “Bir şirketten hisse aldığınızda, ancak şirket başarılı olursa para kazanırsınız.
Bu hissesenedi satın alma riskidir. Sahibi olduğunuz şirket değersiz hale gelebilir. İnsanlar yatırım yapacakları şirketleri doğru seçtiklerinde, cömertçe ödüllendirilir. Olumlu açıdan bakacak olursak, kriz ucuza hisse senedi satın almak için eşsiz bir fırsattır. Çoğu insan, tasarrufa başlamak için otuzlu, kırklı ve ellili yaşlarına kadar bekler. Yatırım yapmak yerine yarını düşünmeden ellerinde ne varsa harcarlar. Aslında bu harcamaların çoğu, çocuklar için yapılan harcamalar, doktor faturaları, okul ücretleri, sigorta poliçeleri, onarım masrafları gibi gerekli harcamalardır.”
4) “Bunlardan sonra elde kalmıyorsa yapılacak bir şey yoktur.
Aslında genellikle elde biraz para kalır. Ama insanlar bunu yatırıma yöneltmeyip lüks restoranlarda yemek ya da galerideki en pahalı arabayı almak için harcarlar. Böylece ceplerinde sosyal güvenlik çekleri dışında hiçbir şey olmadan bir anda hayatlarının sonbaharına girdiklerini görürler. Japonya, yüksek tasarruf oranı sayesinde sanayisini geliştirdi ve şehirlerinin yeniden imar etti. Bugün de Japonya bir tasarruf ülkesidir. Yapabildiğiniz kadar tasarruf yapın! Bu hem size hem de ülkenize yararlı olacaktır.”
5) “Paranız, sürekli geri giden bir değirmendedir.
Tasarruf ve yatırım yapmanın ilk hedefi, enflasyonun üzerinde kazanmaktır. Hisse senedi ile uzunvade de enflasyonla başa çıkabilir ve iyi kâr elde edebilirsiniz. Tahville bunu yapamazsınız. Tahvil aldığınızda birine borç veriyorsunuz demektir ama hisse aldığınızda bir şirketin bir parçasını alıyorsunuzdur. Eğer şirket zenginleşirse bunu siz de paylaşırsınız. Şirket temettü öderse sizde alırsınız. Temettü yükselirse kâr’ınız da artar.”
6) “Borsa, genç olmanın yaşlılar karşısında size büyük avantaj sağladığı bir yerdir.
Gerçekten de erken dönemlerde yatırıma ayrılmış küçük miktarda para, uzun vade de geçmiş dönemlerde yatırıma ayrılmış, çok miktarda paradan daha çok değer kazanır. Uzun vadeli yatırım yapın. İyi yatırımcıyı kötü yatırımcıdan ayırdeden şey her zaman beyin gücü değildir; genellikle disiplindir. Hangisi olursa olsun hisselerinize yapışın ve aksini yapmanızı söyleyen tüm zekice tavsiyeleri gözardı ederek inatçı bir katır gibi davranın. Kazanma gücü olan sağlam şirketlerin hisse senetlerini alın ve geçerli bir sebep olmadan elinizden çıkarmayın.”
7) “Borsa’nın inişe geçmesi geçerli bir sebep değildir.
Günümüzde uzun vadeli yatırımcı olduğunu iddia etmeyen birini bulmak oldukça zor. Ama asıl sınav, borsa inişe geçtiğinde olacaktır. Fiyatlar düşük olduğu için paniğe kapılarak yükselmesini beklemek yerine düşük seviyelerde hisselerini satar. Uzun vade de kazandıran hisse senetleri, uzun vadede kârlı olan şirketlerin hisseleridir. Başarılı yatırım için anahtar nokta, başarılı şirketleri bulmaktır. Seçtiğiniz şirketler ve onları başarılı kılan etkenler hakkında mümkün olduğunca çok şey öğrenmelisiniz. Bir yatırımcı olarak sizin göreviniz kör tahminlerden kaçınıp bilinçli tahminlerde bulunmaktır.”
8) “İşiniz hissenizi seçerek fazla para ödemeden onu almak, sonra da sahibi olduğunuz şirketlerden gelecek iyi ve kötü haberleri beklemektir.
Şirketin temettü ödeyip ödemediğini, ödüyorsa ne kadar ödediğini ve hangi sıklıkla temettülerini arttırdığını bilmelisiniz.
- Gelir
- Satış
- Borç
- Temettü
Hisse fiyatı bunlar hisse seçicilerin mutlaka izlenmesi gereken sayılardan bazılarıdır. Yılda dört kez şirketin nasıl gittiğini, satışların durumunu ve geçen sürede ne kadar kâr ya da zarar olduğunu gösteren raporlar alırsınız.”
9) “Yılda bir kez de en ince ayrıntısına kadar yılı özetleyen yıllık rapor gelir.
Raporun ilk sayfalarında şirket başkanının, yılın olaylarını özetlediği kişisel bir mesajı yer alır. Ama asıl hikaye sayılardadır. Kimse sadece yıllık toplantılara davet edilmek ya da yıllık raporların bir kopyasını almak için şirket hissedarı olmaz. İnsanlar hisse alır çünkü şirketin kâr edeceğini ve bu kârların bir kısmının er ya da geç kendilerine yansıtacağını düşünürler. Genel olarak bir şirket karlarını ne kadar hızlı arttırırsa, yatırımcılar da o şirkete o kadar fazla yatırım yapar. Agresif genç şirketlerin F/K oranlarının 20 veya daha fazla çıkmasının nedeni budur.”
10) “İnsanlar, bu şirketlerden çok şey beklediği için hisselerine sahip olmak için daha fazla para ödemeye hazırdır.
Bir şirket çok para kazanınca bu ille de hissedara yansıyacak diye bir zorunluluk yoktur. Şu soru sorulmalıdır: Şirket bu parayla ne yapmak istiyor? Bir hisse senedine yatırım yapacaksanız, şirketin hikayesini bilmelisiniz. Yatırımcıların en çok sorunla karşılaştıkları yer burasıdır. Hikayesini bilmeden bir hisseyi alır, sonra da anladıkları tek detay olan fiyatı izlemeye başlarlar. Fiyat yükseldikçe şirkette işlerin iyi gittiğini düşünür, fiyat düşünce de sıkılıp şirkete olan güvenlerini kaybeder ve hisselerini satarlar.”
11) “Fiyatla hissenin hikayesini birbirine karıştırmak, bir yatırımcının yapabileceği en büyük hatadır.
Bu durum, fiyatların en düşük olduğu dönemde şirketin çok kötü durumda olduğu anlamını çıkararak insanların hisseden çıkmasına neden olur. İnsanlar tatile çıkarken genellikle ihtiyaç duyacakları giysilerin iki katını ama paranın yarısını yanlarına alırlar. Genç şirketlerde aynı hatayı yapar ve çok az nakitle işe başlarlar. IBM, GM ve U.S. Steel gibi ağır ve sönük şirketlere neden yatırım yapıldığını merak edebilirsiniz.”
12) “Bunun için üç neden vardır.
- Büyük şirketler daha az risklidir. Yani batma olasılıkları daha düşüktür.
- Temettü öderler.
- Satılabilecek değerli varlıkları vardır.
Bu tür şirketler her yere ellerini uzatmışlardır ve geçerken en değerli mülkleri seçip almışlardır. Yaşlı bir şirketin finansal yapısını çözmeye çalışırken, zengin bir amcanın tavan arasına girmiş gibi heyecan duyabilirsiniz. Kenarda köşede ne kadar değerli şeylerin durduğunu asla bilemezsiniz.”
13) “Sabır bir erdemdir ama en iyi zamanlarını geride bırakmış bir şirketin hisse senedine sahip olduğunuzda, bu erdem iyi ödüllendirilmeyecektir.
İyi şirketlerin kağıtlarını alın ve iyi ve kötü zamanlarda elinizde tutun. Buffet basit basit bir strateji uygulardı: Hiç numara ve yutturmaca yapmadan, piyasa ile oynamadan, sadece iyi şirketlerin hisselerini almak ve artık bu hisseler çok sıkıcı olana kadar elinde tutmak. Elde ettiği sonuç ise sıkıcı olmaktan çok uzaktı.”
